Achter de schermen: hoe schrijf je een Ten Have-boek?

Laat ik beginnen met een wat deprimerende constatering. Men zegt wel dat er in Nederland 1 miljoen schrijvers zijn. Nu verschijnen er in de wereld jaarlijks heel veel boeken, maar het gros van deze mensen zal nooit door een uitgever gepubliceerd worden. Ook bij Ten Have komen er op jaarbasis talrijke manuscripten binnen van aspirant-auteurs. Iedere ons toegezonden manuscript wordt serieus door de redactie bekeken, maar het afgelopen jaar hebben we er slechts één gelezen die we het uitgeven waard vonden. In een serie blogs wil ik de komende tijd enige principes delen die we bij Ten Have hanteren om te bepalen of iets een boek voor ons is. Ik begin met de allerbelangrijkste in mijn ogen: de belofte aan de lezer.

Belofte

Ieder boek, hoe je het nu wendt of keert, belooft de lezer iets. Of het nu kennisoverdracht, vermaak of levenswijsheid is: de schrijver van een boek wil de lezer iets vertellen. Het klinkt een beetje als een open deur, maar toch krijg ik met grote regelmaat pennenvruchten onder ogen waarin deze belofte niet helder gemaakt is. Dit laatste punt van helder maken is denk ik even belangrijk als de belofte op zichzelf. Als schrijver moet je kunnen uitleggen wat je met je boek beoogt. En dat is niet iets wat je alleen hoeft te doen. Juist hier vindt een uitgeverij zijn toegevoegde waarde. Als we bij Ten Have besluiten een boek uit te geven, gaan we net zo lang door totdat we die belofte scherp hebben. Dit ontstaat in een wisselwerking tussen auteur, redactie en collega’s van promotie en verkoop. Zijn weerslag vindt dit vervolgens weer in een tekst die deze belofte helder overdraagt en een omslag, titel en promotiestrategie die ermee in overeenstemming is.

Nu zou ik allerlei voorbeelden kunnen noemen van gepubliceerde boeken waaraan geen duidelijke belofte te grondslag ligt, maar dat lijkt me niet zo chique. Laat ik de hand eens in eigen boezem steken. In 2011 publiceerde ik zelf een boek bij Uitgeverij Klement, getiteld Armando, Brakman, Mutsaers: Over filosofie en literatuur. Titel en ondertitel zijn zo zakelijk als het maar kan. Duidelijk lijkt waar het boek over gaat, namelijk over drie Nederlandse schrijvers en de rol die filosofie en literatuur daarbij speelt. Maar wat belooft de schrijver (ik dus) aan zijn lezer? Op basis van titel en ondertitel is dit allesbehalve duidelijk. De flaptekst (die ik als ik het goed herinner zelf geschreven heb) stelt: ‘In een combinatie van filosofische en literaire inzichten ontstaat een wisselwerking tussen beide genres.’ Het klinkt heel mooi, maar ik vraag mij af hoeveel mensen begrijpen wat hier nou werkelijk staat. Ikzelf weet het eerlijk gezegd ook niet precies.

Mijn boek heeft een aantal mooie recensies gekregen en ik ben er ook nog eens op gepromoveerd. Een verkoopsucces was het allerminst. Volgens mij zijn er iets van 200 van verkocht en de uitgever heeft uiteindelijk moeten beslissen de voorraad te verramsjen en daarna vernietigen. Heel verdrietig allemaal, maar zeker voor een uitgever ook een goede ervaring. Wat ging hier mis? Ik denk dat de voornaamste reden is dat dit boek geen consistente belofte aan de lezer doet. Nu klopt dit ook: dit boek is puur geschreven vanuit mijn eigen interesse in het onderwerp. Afgezien van mijn promotoren en promotiecommissie was ik tijdens het schrijven echt niet bezig met een lezer. Bovendien was ik daarnaast vooral bezig zelf uit te vogelen wat ik eigenlijk wilde vertellen. De boodschap werd pas enigszins helder in het schrijven zelf.

Band tussen auteur en lezer

Dat het boek niet goed verkocht verbaast me achteraf totaal niet. Waarom zou iemand immers een boek afrekenen waarin niets duidelijk beloofd wordt? Mijn 200 lezers waren inherent geïnteresseerd in een of meer van de genoemde schrijvers of in de relatie tussen filosofie en literatuur. Groot is deze groep niet, dat blijkt wel. Wat ik niet gedaan heb en wel had moeten doen is een relatie leggen tussen mijzelf, dat wat ik wil vertellen en een groep lezers. Dit had ik op allerlei manieren kunnen doen. Bijvoorbeeld door de lessen tot uitdrukking te brengen die we kunnen leren uit het werk van deze schrijvers. Of door te claimen dat mijn manier van lezen revolutionair nieuw is en dat je dit door dit boek te lezen kunt leren. Al deze dingen (en met name het laatste) waren zeker het geval, maar kwamen niet helder voor het voetlicht. Een gemiste kans. Volgens mij kun je het boek nog wel vinden in een database van de Universiteit Leiden, dus als het je interesseert…

Maar goed, het centrale punt is dus dat in mijn ogen een boek nooit op zichzelf interessant is, maar de lezer altijd iets moet brengen. En dat laatste moet je de lezer ook vertellen. Bij Ten Have zijn we daar continu mee bezig. Het lukt de ene keer beter dan de andere, maar altijd is er een auteur en een onderwerp waarvan wij denken dat het een publiek iets te vertellen heeft en dan beginnen we met zijn allen te denken over hoe we die boodschap zo helder mogelijk bij de lezer kunnen brengen. Maar het begint bij de auteur, die moet de lezer echt iets willen vertellen, een echte drive hebben om kennis over te dragen, iets te veranderen in het leven van die lezer. Laten we nu eens wat boeken bekijken waar dat volgens mij wel goed gelukt is.

Van het door Ten Have uitgegeven boek Leven met hooggevoeligheid: van opgave naar gave van Susan Marletta Hart zijn er zo’n 50.000 exemplaren verkocht. Het is een boek dat al sinds verschijnen ontzettend goed doorloopt en jaarlijks zijn weg vindt naar nieuwe lezers. Als we het succes van dit boek nader analyseren zijn er verschillende factoren te noemen die van invloed zijn, maar een heel belangrijke is de belofte die het de lezer doet. Susan leert je in dit boek leven met hooggevoeligheid, de titel zegt het al, maar daarnaast belooft dit boek je ook datgene waarvan je dacht dat het een belasting was te zien als iets positiefs. Het boek verandert je leven en dit wordt prachtig gevangen in titel en ondertitel. Als we het boek nader lezen, dan zien we dat Susan deze belofte consistent nakomt in de hoofdstukken van haar boek. Zoek online maar eens naar reviews en je weet dat de boodschap meer dan goed is overgekomen bij haar lezers.

Een andere grote titel in het filosofiefonds van Ten Have is Rechtvaardigheid: Wat is de juiste keuze? van Michael J. Sandel. Ook van dit boek vonden duizenden exemplaren hun weg naar de lezer. De hoofdtitel is ogenschijnlijk zakelijk, maar legt wel degelijk een directe relatie met jou en mij. Het gaat over een existentieel begrip dat ons dagelijks raakt. De eenvoud suggereert dat dit het laatste woord is over dit onderwerp. De ondertitel kopt hem er vervolgens in door een vraag te stellen die we ons voortdurend in allerlei gestalten afvragen: hoe maak je de juiste keuze? De belofte van Sandel is dat hij ons leert hoe we de juiste keuze kunnen maken vanuit het universele niveau van de rechtvaardigheid. Ook deze belofte wordt in het boek op magistrale wijze nagekomen. En wie mij niet gelooft verwijs ik weer naar klantenrecensies elders op het internet.

Samenvattend denk ik dat geen boek succesvol kan zijn zonder het doen en nakomen van een heldere belofte. Bij Ten Have zoeken we continu naar auteurs met boeken die precies dat doen. Van niets worden wij zo blij als het helpen van auteurs bij precies deze taak.

Door Niels Cornelissen