Een zee van glas – ‘Je vertrouwde wereldbeeld verandert in een keer’

In de zomer van 2016 kwam de geliefde van Geerteke van Lierop niet thuis. Hij bleek verdronken. Wat als het lot zo onverhoeds toeslaat? In Een zee van glas beschrijft Van Lierop in zoekende woorden haar onzegbare verdriet, maar meer nog hoe ze het leven terug verovert op de dood. In dit interview vertelt ze over wat haar hielp om zich weer lichter te voelen.
Door Sanne Peters

“Op het moment dat Bas overleed, stapte ik in een andere wereld die ik tot dan toe niet kende. Ik was verwonderd over de manier hoe we in Nederland en in het Westen omgaan met de dood, verlies en pijn. We verbergen het liever en verbinden de dood en rouw aan tijd. We hebben de maakbaarheid van leven zo ver doorgevoerd dat er helemaal geen ruimte meer is voor de dood. Toch hoort verlies gewoon bij het leven, we maken het allemaal mee.

‘We hebben de maakbaarheid van leven zo ver doorgevoerd dat er helemaal geen ruimte meer is voor de dood’

De diepste dieptes ervaar je als je de dood aankijkt. Maar als je door die pijn heen gaat, ervaarde ik een ander soort schoonheid, een ander soort licht naast de donkerte. Ik zag het leven en de waarde van het leven op een andere manier, en wilde daar woorden aan geven. Een vriend moedigde me aan en zei: ‘Jij moet gaan schrijven over hoe jij over de dood spreekt.’ Ik dacht: als ik mijn verhaal deel, kan ik met mijn ervaring misschien voor anderen van betekenis zijn. Ik geloof dat er in mijn persoonlijke verhaal een universeel verliesverhaal zit. En ik wilde de dood en verlies meer bespreekbaar maken.”

Werkte het schrijfproces als een soort therapie of was dit juist moeilijk omdat je terug moest naar dat moment?

“Ik kan niet zeggen dat het echte therapie was in de zin van dat het na het boek klaar was en ik het verwerkt had, wat veel mensen dachten. Zo werkt het niet, al bracht het me wel veel. Vooral door te kijken hoe ik het zo kan opschrijven, dat ik een venster openzet en ruimte bied voor het eigen verhaal van de lezer. En dat het een bepaalde lichtheid behoudt, want ook dat komt terug in het leven.

Ik wilde schrijven over hoe verlies met het leven verweven wordt met het verstrijken van de tijd, hoe tijd ongrijpbaar is en hoe je blik erop verandert als je iemand verliest. Dit is ook iets wat we nu collectief ervaren: het controlegevoel is weg, niets past in zijn oude vorm en tijd kan door verlies echt in tweeën breken. Je vertrouwde wereldbeeld en blik op het leven kan in een keer veranderen. Daar woorden aan geven, dat is iets wat ik heel graag doe. Ik wil graag mensen hiermee inspireren of hoop geven.”

In het boek schrijf je over een collega die naar je toe kwam en vertelde dat ze een soortgelijke gebeurtenis had meegemaakt. Ze zei dat je vrienden gaat verliezen en dat je na een jaar het gevoel hebt dat je er niet over mag praten. Kun je je hierin vinden?

“Ik vond het op dat moment confronterend om te horen. Het waardevolle aan die ontmoeting is dat ik voor het eerst voelde: ik ben niet alleen. Opeens ontmoette ik allemaal mensen die ook iemand hadden verloren. Hun verhalen brachten me nieuwe inzichten, trokken me uit de eenzaamheid en zorgde dat ik weer verbondenheid voelde met de wereld.

Een zee van glas – Over de dood die het leven dichterbij brengt

‘De dood zet dingen op scherp’

Ik voelde me afgesneden van de wereld toen Bas overleed. Die verbondenheid vond ik eerder bij vreemden dan bij de meeste vrienden. Dat kwam doordat ik in een andere fase zat. Toen Bas overleed, verdwenen mijn toekomstplannen terwijl vrienden daar wel mee bezig waren. Ik heb gelukkig veel vrienden die er echt voor mij waren en verloor maar een enkeling. De dood zet dingen op scherp. Je heroverweegt alles, ook je vriendschappen.”

Het leven gaat zoals je schreef gewoon door. Iedereen had hun eigen leven en jij voelde je soms buitengesloten. Hoe ging je daarmee om?

“Na een half jaar werd er niet veel meer over hem gesproken. Na drie maanden werd het al vrij stil. We vermijden liever de dood als gespreksonderwerp uit angst voor onze eigen sterfelijkheid of die van onze dierbaren of we zijn bang om iets verkeerds te zeggen. Ze vullen voor je in dat je er niet over wilt praten, terwijl ik er juist wel over wilde praten en herinneringen wilde ophalen. Als je gewoon naar iemand luistert, steun je al iemand.”

Ik voelde me daardoor eenzaam en sloot me af. Ook probeerde ik anderen gerust te stellen. Bij vrienden zag ik het medelijden of ongemak in de ogen en dat wilde ik wegnemen. Ik wilde weer normaal zijn en meedoen. Dus zei ik dat het goed met me ging, ook al liep ik nog wel met het gapende gat, veel verdriet en eenzaamheid.”

**In een interview met Trouw zeg je: ‘pijn is te dragen, zolang het er mag zijn.’ Hoe zorg je dat je niet in die pijn blijft hangen?**

“Als pijn er is, hoef je niet met adviezen te komen want dan krijgt pijn niet de ruimte die het nodig heeft. Als je door de pijn heengaat en het doorleeft, wordt het erna lichter. Dat heb ik elke keer ervaren. Als je de pijn wegduwt, komt hij drie keer zo hard terug. Ik mis hem nog steeds alleen heb ik het verlies in mijn leven verweven. Het verlies is er op de achtergrond, en soms, vaak onverwachts is het even scherp aanwezig, maar gaat ook weer weg.”

Wat zou je tegen anderen willen zeggen die iets soortgelijks meemaken?

“Wat ik iedereen aanraadt, is om iedere dag te wandelen en daar een ritueel van te maken. Vooral in de natuur, de natuur geeft troost. Door te wandelen verandert de situatie niet, maar je perspectief erop kan wel schuiven. Ik wandelde iedere dag echt uren, dat is mijn grootste medicijn geweest.

‘Je moet vorm geven aan je gevoelens’

Wat mij persoonlijk hielp waren alle kunstvormen. Kunst kan een andere blik geven, een nieuw vergezicht oproepen, en kan uiting geven aan het onzegbare. Het laat je naar binnen en naar buiten kijken, het helpt je om te reflecteren. Soms kon ik via kunst bij mijn pijn komen en daarna voelde ik me lichter. Dat kan een kunstinstallatie of schilderij doen maar ook muziek, een mooi boek of een ballet. Schrijven kan ik ook aanraden als dagelijks ritueel. Gedachtes en gevoelens op papier zetten, er uiting aan geven, in een vorm gieten, opent en kan je uit het gevoel van rusteloosheid en stilstand trekken. Het helpt bij het vinden van een nieuw evenwicht.”

Je bent met een tweede boek bezig, zijn er bepaalde thema’s waar je nu over schrijft?

“Het gaat over onze omgang met verlies in het algemeen. Ik schrijf vanuit mijn persoonlijke ervaringen over het belang van natuur, kunsten en rituelen om de verbinding met jezelf, de buitenwereld en de ander te verstevigen na verlies.

Het boek Een zee van glas van Geerteke van Lierop is afgelopen januari verschenen bij Uitgeverij Ten Have. Benieuwd geworden?

Een zee van glas is ook als e-book beschikbaar!